Fivezero Dergisi Son Sayı

İktisat teorisi ve ampirik kanıtlar, ticaret savaşları ve korumacılığın zararlı etkilerini doğrulamaktadır. Genel olarak bazı olumlu yönleri olsa da ticaret savaşlarının ticaret hacmini düşürerek ve fiyatları artırarak üretimi azaltması beklenmektedir. Bu olumsuz etkilerin ve korumacı önlemlerin, olumlu etkilerinden daha ağır bastığı düşünülmektedir. İlgili çerçevede 2018 yılında Amerika Birleşik Devletleri ve Çin arasında başlayan ve giderek şiddetini artıran ticaret savaşları ile, pek çok ülkeyi ve ekonomilerini derinden etkileyen bir döneme girilmiştir. Ticaret savaşları tüm hızıyla devam ederken 2020 yılının başında koronavirüs salgını patlak vermiş, ülkeler arası geçişler ve ticaret neredeyse durma noktasına gelmiştir. Salgının etki alanı gün geçtikçe artmış, insani, ticari ve ekonomik bir kriz dalgası başlamıştır. Salgın sonrası toparlanma sürecinde ise çeşitli jeopolitik riskler ortaya çıkmış, Ukrayna-Rusya arasındaki gerilim üst düzeye tırmanmıştır. İki ülke arasındaki bu gerilim sahaya yayılmış, askeri operasyonlara birlikte savaş haline geçilmiştir. Söz konusu dönemlerin her birinde küresel tedarik zinciri bozulmuş, küresel ticaret ve politikalar önemli ölçüde değişime uğramıştır. Uluslararası ticari dengelerin oldukça sarsıldığı bu süreç, uluslararası ticaretin ana ulaştırma türü olan denizyolu taşımacılığının seyrini de önemli ölçüde değiştirmiş ve etkilemiştir. Bu nedenle yapılan bu çalışmanın amacı, 2018 yılında ticaret savaşları ile başlayan, koronavirüs salgını ile devam eden ve günümüze kadar gelen sürecin, deniz yolu taşımacılığının durumunu ve dünya ticaretinin gidişatını anlamakta önemli veri kaynaklarından biri olarak kabul edilen Baltık Kuru Yük Endeksine olan etkisini ve bu süreçte endekste meydana gelen değişimleri, uluslararası örgütler tarafından yayınlanan ikincil verileri de kullanarak karşılaştırmalı olarak incelemek ve analiz etmektir. Araştırma kapsamında ilgili kaynaklardan 2015-2023 arasında elde edilen veriler kullanılmıştır. Verilerin inceleme ve sınıflandırılması tarihsel olay örgüsü içerisinde kronolojik olarak ifade edilmiştir.

İnsan kaynakları (İK) yönetimi, organizasyonların en değerli varlıkları olan insan sermayesini etkili bir şekilde yönetme sürecidir. Bu süreç, işe alımdan, performans değerlendirmeye, eğitim ve gelişime, kariyer planlamasına kadar geniş bir yelpazeyi kapsamaktadır. Günümüzde, teknolojinin hızla gelişimiyle birlikte, İK uygulamalarında bilgi sistemleri (BS)’ nin rolü giderek artmaktadır. İnsan kaynakları bilgi sistemleri (İKBS) olarak da bilinen bu sistemler, İK fonksiyonlarını dijitalleştirerek, süreçleri otomatikleştirmek, verimliliği artırmak ve stratejik karar alma süreçlerini desteklemek amacıyla kullanılmaktadır. Bilgi sistemlerinin İK üzerindeki etkisi, sadece iş süreçlerinin verimliliğini ve etkinliğini artırmakla kalmamakta, aynı zamanda çalışanlar ve yöneticiler arasındaki ilişkileri de dönüştürmektedir. Bilgi sistemlerinin sağladığı analitik araçlar ve veri tabanlı içgörüler, İK profesyonellerine ve yöneticilere, çalışanlarının ihtiyaçlarına ve beklentilerine daha duyarlı olmaları konusunda yardımcı olmaktadır. Bu, organizasyon içindeki liderlik ve yönetim uygulamalarının daha etkili ve kişiye özel hale gelmesine olanak tanımaktadır. Bu çalışmada eğitim sektöründe İK uygulamalarını dijitalleştiren ve merkezileştiren bir sistem olan Milli Eğitim Bakanlığı Bilgi İşlem Sistemi (MEBBİS)’i incelemek amaçlanmıştır. Bunun için Konya İli Selçuklu İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü MEBBİS’ten elde edilen veriler incelenmiştir. Araştırmada incelenen MEBBİS ekranlarına dair; öğretmen atamalarından yer değiştirmelere, hizmet içi eğitimden, performans değerlendirmeye, izin ve belge yönetimine kadar bir dizi işlevin MEBBİS üzerinden yönetildiği, merkezi bir veri tabanından süreçlerin otomatikleştirildiği ve şeffaflaştığı görülmektedir. Sistemde öğretmenlerin ve yöneticilerin, ihtiyaç duydukları bilgiye hızlıca ulaşabildiği fakat her modül sonrası çıkış yaparak tekrar ana menüye dönmek zorunda kalındığı diğer bir veridir. Yoğun kullanım saatlerinde sistem yavaş olup, sistemde oluşan teknik hatalar, kullanıcıların işlemlerini tamamlamasını zorlaştırabilmektedir. İnternet bağlantısında sorunlar yaşandığında sisteme erişim yavaşlamakta ve problemlere neden olabilmektedir.

Erkek egemen bir sektör olan lojistikte son yıllarda kadın çalışan sayısının gün geçtikçe arttığı görülmektedir. Bu sebeple sektörde kadın çalışanlar ile ilgili yapılan çalışmalarda bir artış görülmektedir. Ancak sınırlı sayıdaki çalışmalar çalışma bölgesi ile ilgili bulgular içerdiğinden, genelleme yapılabilmesi için daha farklı bölgelerle ilgili çalışmalara da ihtiyaç bulunmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Konya’da lojistik sektöründe çalışan kadınların iş hayatına ilişkin deneyimlerini anlamak, karşılaştıkları fırsatları ve zorlukları belirlemektir. Çalışma nitel araştırma yöntemlerinden derinlemesine mülakat yöntemi kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Konya’da lojistik sektöründe çalışan kadınlardan 6 asil 2 yedek olmak üzere toplam 8 kişi ile açık uçlu sorulardan oluşan derinlemesine mülakat gerçekleştirilmiştir. Çalışma bulgularına göre; Türkiye’de lojistik eğitiminin yaygınlaşmasının kadınların bu sektördeki sayısının artmasına neden olduğu, kadının sahip olduğu analitik düşünce yapısının sektörde başarılı olmasını sağladığı, kariyer odaklı ve hırslı kadınların sektörde çalıştığı, kadınların güçsüz olarak düşünüldüğü ve ön yargının olduğu ancak kadınlar iletişim ve taviz vermeden bu problemleri çözdüğü, kadınların saha işlerinden çok ofis işlerini tercih ettiği, zorluklara rağmen yöneticilerin kadın çalışanları destekledikleri, ücretlerinin performanslarına göre belirlendiği ve sosyal haklarını kullanabildikleri belirlenmiştir. Sonuç olarak Konya’da lojistik sektöründe kadın sayısı halen yetersiz olmakla birlikte, sektördeki başarılı kadınların sayısının artması ve yöneticilerin kadın çalışanları tercih ediyor olması ilerleyen yıllarda kadın çalışan sayısının artacağını göstermektedir. Rekabet üstünlüğü sağlamak isteyen işletmelerin doğru pozisyona doğru çalışanı yerleştirmesi gerekmektedir. Dolayısıyla kadın çalışanların sektörde doğru pozisyonlarda değerlendirilmesi işletmelere rekabet üstünlüğü sağlayabilecektir. Diğer taraftan lojistik sektöründe çalışmak isteyen kadınların daha hırslı, kırılgan olmayan bir yapıya sahip olması ve esnek çalışma saatlerine uyum sağlayabilmesi gerekmektedir. Gelecek çalışmalar için sektördeki yöneticilerin ve erkek çalışanların görüşlerine dayalı çalışmalar ve daha geniş kadın katılımlı çalışmaların yapılması bulguların genellemesi açıından önem arz etmektedir.

Bilgi teknolojisindeki yenilikler, sağlık, ekonomi, iş dünyası ve eğitim gibi birçok sektörde önemli gelişmelere yol açmaktadır. Bu gelişmeler, özellikle eğitim alanında, teknolojik ilerlemelerin hızlanmasına ve uzaktan eğitim sisteminin öğrenmede etkili bir araç olarak kabul edilmesine neden olmaktadır. Buna bağlı olarak öğrencilerin uzaktan eğitim sistemine adaptasyonlarının belirlenmesi önemli bir konu haline gelmiştir. Türkiye’de Covid-19 pandemisi tedbirleri kapsamında 2020 yılı başında ani bir şekilde uzaktan eğitim sistemine geçilmiştir. Bu geçiş, yüz yüze eğitimin durdurulması ve eğitim faaliyetlerinin online platformlar üzerinden devam etmesi anlamına gelmiştir. Uzaktan eğitim sistemi, 2021/2022 eğitim dönemi başlangıcına kadar etkin bir şekilde kullanılmıştır. Bu süreçte, öğrencilerin uzaktan eğitim sistemine uyum sağlamaları ve teknolojiyi etkili bir şekilde kullanmaları büyük önem kazanmıştır. Türkiye 6 Şubat 2023 tarihinde Kahramanmaraş merkezli büyük bir deprem felaketi yaşamıştır. Bu deprem, tüm Türkiye’yi olumsuz etkilemiş ve eğitim sisteminde tekrar uzaktan eğitime geçişi zorunlu kılmıştır. 2022/2023 bahar eğitim dönemi için Türkiye’deki üniversitelerde yeniden uzaktan eğitime geçilmiştir. Bu durum, öğrencilerin uzaktan eğitim sistemine ikinci kez adaptasyon süreçlerini incelemeyi gerektirmiştir. Bu çalışma, üniversite öğrencilerinin Covid-19 salgını ve 6 Şubat 2023 deprem dönemlerinde kullanılan uzaktan eğitim sistemine uyum süreçlerindeki potansiyel farkları incelemeyi amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda, her iki dönemde de araştırmaya gönüllü olarak katılan toplam 623 öğrenciye anket uygulanmıştır. Öğrencilerin uzaktan eğitim sistemi kullanımına ilişkin adaptasyonlarını belirlemek için Teknoloji Kabul Modeli (TKM) kullanılmıştır. TKM, kullanıcıların bir teknolojiyi nasıl benimsediğini ve kullandığını açıklayan bir teorik modeldir. Konya'daki üniversite öğrencilerinden anket yöntemi ile toplanan veriler, doğrulayıcı faktör analizi ve çok gruplu yapısal eşitlik modeli kullanılarak incelenmiştir. Araştırma sonuçları, öğrencilerin uzaktan eğitim sistemine uyumlarının Covid-19 pandemisi ve 6 Şubat 2023 depremi dönemlerinde farklılık gösterdiğini ortaya koymuştur

Teknolojinin getirdiği hız ve kolaylıklar, işletmeler için kritik öneme sahiptir ve göz ardı edilemez. Rekabet gücünü korumaya çalışan şirketler, verimliliği artırmak, ürün kalitesini geliştirmek ve operasyonel maliyetleri azaltmak için giderek daha fazla teknolojiye entegre olmaktadır. Teknolojinin sağladığı avantajlardan yararlanma yeteneği, doğrudan teknoloji benimsenmesi ile orantılıdır. Teknolojik gelişmeleri yakından takip etmek, sektör fark etmeksizin tüm işletmeler için küresel pazarda rekabetçi kalmanın anahtarı haline gelmiştir. Yeni teknolojileri hızla benimseyen şirketler, rakiplerine göre daha avantajlı bir konum elde etmekte ve piyasa pozisyonlarını sağlamlaştırmaktadır. Ancak, teknolojideki hızlı değişim, adaptasyon sürecinin de daha hızlı yürütülmesini gerektirmektedir. Bu çalışma, firma düzeyinde teknoloji adaptasyon performansını nicel olarak ölçmek ve uyum çerçevesini şirket bazında sayısal bir çıktı olarak sunmak üzere revize edilmiş bir Teknoloji-Organizasyon-Çevre (TOE) çerçevesine dayalı yeni bir model önermektedir. M-BOOST modeli, Alt Üst Etme, Organizasyon, Paydaş, Davranış, Teknoloji ve Yönetim olmak üzere altı boyuttan oluşmaktadır ve her boyut kendi parametrelerine sahiptir. Her bir boyutun skoru, bu parametrelerin aritmetik ortalaması olarak hesaplanırken, genel M-BOOST Teknoloji Adaptasyon Skoru, altı boyut skorunun geometrik ortalaması ile belirlenir. Model, tüm boyutların ayrı ayrı değerlendirilmesine olanak tanımaktadır. Ayrı değerlendirmeler yapılmasının yanı sıra, önerilen formülasyona göre genel bir uyum skoru belirlemek için bir hesaplama yapılmış ve örnek olay çalışması için bir değer ortaya konmuştur. M-BOOST skoru 1'in altında olan şirketler, teknoloji uyumunda sorun yaşayan şirketleri işaret ederken, 1-3 arasında bir değere sahip olan şirketlerin teknoloji uyumunda gelişime açık olduğu, 3'ün üzerinde bir değere sahip olan şirketlerin ise başarılı olduğu söylenebilir. Örnek olay uygulamasından elde edilen sonuçlar çalışmanın sonucunda yer verilmiş ve modelin kullanışlılığı ve gelecek çalışmalar için aktarımlar yapılmıştır.